یکی از نکاتی که در تغذیه طب سنتی ایران دارای اهمیت است، توجه به مزه خوراکی های مصرفی است، معمولا هر مزه ای از کیفیت و مزاج خاص خود برخوردار است و بسته به شرایط افراد مصرف به جای آن ها نقش درمانی داشته و مصرف نابجایشان بیماری زاست، از این رو ما اینجاییم تا شما را با مزاج مزه ها و ویژگی های خاص آن ها آشنا نماییم.
.
دسته بندی مزه ها در طب سنتی و مزاج آنها
هر یک از مزهها در طب سنتی، دارای مزاج خاصی هستند و کیفیتی (گرمی، سردی، خشکی یا تری) را بر بدن تحمیل میکنند، از این رو همگان میبایست بر طبق مزاج خود، به میزان متعادل از آنها مصرف کنند؛
- ترش: سرد و خشک
- تلخ: گرم و خشک
- شیرین: گرم و تر
- شور: گرم و خشک
- تند: گرم و خشک (به جز کافور که دارای طبع سرد است)
- بی مزه و گس: سرد و تر
.
بررسی ویژگی و مزاج انواع مزه ها
مزه های ترش
- مزاج مزه ترش، سرد و خشک و در بعضی موارد، سرد و تر است، مانند آبغوره، آبلیمو، سُماق، سرکه و …
- خوراکی های یا نوشیدنی های ترش مزه، بعد از اینکه وارد بدن میشوند خلط سودا (سردی و خشکی) را در بدن افزایش میدهند و هرچه ترشی آنها بیشتر باشد، طبیعتاً سردی و خشکی آنها بیشتر خواهد بود.
- پس قائدتاً افراد سوداوی مزاج یا کسانی که غلبهی سودا دارند، باید به صورت محدود از خوراکی ترش مزه، استفاده کنند.
- تأثیرات منفی مواد ترش مزه، متوجه سیستم تنفس و اعصاب است و سرفه را نیز افزایش میدهد.
.
مزه های تلخ
- مزاج مزهی تلخ گرم و خشک است.
- مواد و خوراکیهای تلخ مزه (بادمجان، شکلات تلخ، صبر زرد یا آلوئه ورا)، بر گرمی و خشکی بدن میافزایند، خون را رقیق نموده، گردش خون را تسهیل و کار قلب را کاهش میدهند، اما در مقابل، استعداد خونریزی را نیز افزایش میدهند.
- اگر دستگاه گوارش فرد سرد و بلغمی شده باشد، این مزه میتواند به پاکسازی دستگاه گوارش از مواد زائد بلغمی کمک نماید.
- از ضرر غذاهای شیرین میکاهد.
- اگه زخم روده فرد با خوردن غذاهای شیرین تشدید شده باشد، تلخ مزگی به بهبود وضعیت روده کمک مینماید.
- اگه در دهان خود، احساس تلخی میکنید، برای برطرف کردن آن بهتر است از خاکشیر استفاده نمایید.
- تلخی بیش از شوری بدن را گرم میکند اما زیاده روی در مصرف آن نیز، باعث افسردگی میشود.
.
مزه های شیرین
- جزء محبوب ترین مزه ها به حساب آمده و مزاج آن معتدل به سمت گرم و تر است.
- البته مقصود از مزه شیرین، شیرینی طبیعی است و خوراکی ها با طعم و مزه مصنوعی را شامل نمیشود.
- بعد از گوشت و نان مناسب، میتوان عسل و میوه های شیرین را جزء خوراکی های پر مصرف به حساب آورد.
- مزه ی شیرین، حرارت معتدلی به بدن میبخشد، چاق کننده است و اگه به درستی و به اندازه مصرف شود، پاک کنندهی معده نیز هست.
- کاهش دهنده و تعدیل کننده مضرات غذا و خوراکی های ترش که منجر به ضعف اعصاب و دل آشوبی گشته است، میباشد و بالعکس،
- به عنوان مثال، برای حفظ تعادل بین شیرینی و شوری، اکثر خورش های ایرانی دارای مزه شیرین و ترش هستند مانند خورشت فسنجان، خورشت هویج و خورشت آلو.
- مزه ی شیرین، قادر است، عطش ناشی از خوردن شوری را برطرف کند (مانند آب عسل).
- کسانی که میل به شیرینی زیاد دارند، از غلبه سودا رنج میبرند و شاید بیخبرند.
- زیاده روی در استفاده از این مزه، بازتابی منفی برای افراد دموی (گرم و تر) داشته و امکان ایجاد غلظت خون و سنگینی گفتار را دربرخی موارد به همراه دارد.
.
مزه های شور
- مزه شور و مواد شور دارای مزاج گرم و خشک هستند، در نتیجه باعث افزایش صفرا در بدن میشوند.
- نمک طعام در رأس این مواد قرار دارد.
- مصرفِ به اندازهی اینمواد بلغم را از بین برده و اشتها را زیاد میکند.
- اگر غذای ترش خورده و احساس ضعف نمودهاید (مخصوصاً افرادی که ضعف اعصاب دارند) استفاده از غذای شور در حد متعادل، انتخاب درستی است.
- اگه دچار آروغ ترش یا سوزش معده ی ناشی از ترشی شدید شده اید، مقداری از مواد شور مزه استفاده کنید.
- شوری از اسهال یا ضعف گوارشی شدید ناشی از مصرف غذای چرب میکاهد.
- فست فودها و تنقلات غیر طبیعی مانند پفک شوری مضری دارند که میتواند منجر به افسردگی، تنبلی تخمدان، بدخوابی، استرس و غلبهی سودا یا صفرای مضر شود.
.
مزه های تند
- مزاج مزه های تند، گرم و خشک است و حرارت و گرمای زیادی را در بدن ایجاد میکند (مانند فلفل).
- مصرف تند مزه ها، برای افراد بلغمی گاهی مناسب اما برای صفراوی مزاج ها، آثاری تحریک کننده و حتی خطرناک در پی خواهد داشت.
- یک فرد بلغمی مزاج، میتواند سرما و ضعف خود را با استفاده صحیح از تندی رفع کند.
- اما به همان اندازه، یک صفراوی مزاج با مصرف تندی احساس خشم، گُرگرفتگی، استرس خواهد داشت.
- پس مصرف مزه های تند برای افراد صفراوی مزاج یا دارای غلبه صفرا، اصلاً مناسب نیست.
- غذای تند به روند هضم غذاها کمک کرده و با ایجاد حرارت، سرعت هضم رو بالا میبرد.
- مصرف متعادل تند مزه ها؛ برای افزایش سوخت و ساز بدن مفید است.
- تندی عفونت ناشی از بلغم را برطرف میکند.
.
گس مزه ها با بی مزه ها
- این دسته از مواد دارای مزاج سرد و تر هستند (مانند آب، خیار، کاهو، ماست، دوغ بدون نمک و طعم دهنده).
- مصرف این مواد، برای گرم مزاجان (مخصوصا گرم و خشک ها) خوب است، زیرا باعث تعدیل حرارت بدن شده و به بدن رطوبت میبخشند.
- خشکیهای شدید پوست، گوارش و مغز را از بین میبرند و برای افراد کمخواب نیز مناسب میباشند.
- زیادهروی در مصرف مواد بدون مزه باعث بیاشتهایی، ضعف، شلی و سستی گوارش، خوابآلودگی و … میشود.
.
بازنشر از: طبایع/tabaye.ir